پيشگفتار به چاپ آمريکايی "وضع طبقه کارگر در انگلستان"

جنبش کارگری در آمريکا

واقعيت اينجاست، سرسخت و غير قابل بحث. اين که اين امر چه وحشتی را در ميان طبقات حاکم آمريکا دامن زده است، بطرزی جالب زمانی برايم روشن شد که خبرنگاران آمريکايی در تابستان گذشته مرا با ملاقاتشان مفتخر کردند. "حرکت جديد" آنان را در حالت ترس ناشی از درماندگی و حيرت قرار داده است. با اينهمه جنبش در آن زمان تازه در شُرُفِ آغاز بود و در طغيانهای مبهم و ظاهرا از هم گسيخته طبقه‌ای خلاصه ميشد که توسط ستمگری برده‌داری سياه و تکامل سريع صنعتی تبديل به پايينترين لايه جامعه آمريکا شده بود. اما قبل از پايان سال اين تکانهای سردرگم اجتماعی شروع به گرفتن جهت مشخص نمودند. حرکتهای خودبخودى و غريزی اين توده‌های انبوه کارگران در مناطق وسيعی از کشور، انفجار همزمان نارضايتی آنان از اوضاع اجتماعی فلاکتبار که در همه جا به يک شکل و به عللی يکسان رخ ميداد، آنها را به اين حقيقت واقف گردانيد که طبقه‌ای نوين و متمايز را در جامعه آمريکا تشکيل ميدهند. طبقه‌ای که بايد گفت از کارگران مزدی نسل اندر نسل پرولترها تشکيل ميشود. اين آگاهی در متن غريزه اصيل آمريکايی، آنها را بلافاصله به برداشتن گام بعدی در جهت رهايى‌شان سوق داد. اين گام تشکيل يک حزب سياسی کارگری با برنامه خاص خود بود که تسخير پارلمان و کاخ سفيد را هدف قرار ميدهد. در ماه مه مبارزات برای روزکار هشت ساعته، ناآراميها در شيکاگو و ميلواکس و جاهای ديگر و اقدامات طبقه حاکم برای سرکوب جنبش نوظهور کارگری توسط قهر عريان و قوه قضائيه خشن طبقاتی بوقوع پيوست. در ماه نوامبر حزب جوان کارگری در تمام مراکز بزرگ نيويورک سازمان يافت و در انتخابات شيگاگو و ميلواکس شرکت کرد. تاکنون ماههای مه و نوامبر برای بورژوازی آمريکا فقط يادآور سررسيد اوراق قرضه دولتی آمريکا بود. اما از اين پس مه و نوامبر برای اينان همچنان يادآور روزهايی خواهد بود که در آن طبقه کارگر آمريکا سفته‌هايی را که از سرمايه‌داران داشت برای وصول ارائه نمود. طبقه کارگر در کشورهای اروپايی نيازمند سالها و سالها زمان بود تا بطور کامل اين حقيقت را درک کند که يک طبقه متمايز - و تحت شرايط اجتماعی موجود - دائمی را در جامعه امروزی تشکيل ميدهد. و باز هم سالها زمان لازم بود تا اين آگاهی طبقاتی آنها را بسوی متشکل کردن خودشان در يک حزب سياسی متمايز سوق دهد، حزبی مستقل از و در تقابل با تمام احزاب سياسی قديمی که توسط بخشهای مختلف طبقات حاکم بوجود آمده‌اند. اما در زمين مساعدتر آمريکا، جايی که بقايای قرون وسطايی راه را سد نکرده، جايی که تاريخ با عناصر جامعه مدرن بورژوايی آنطور که در قرن ١٧ تحول يافت، شروع ميشود، طبقه کارگر هر دوی اين مراحل تکامل خود را در عرض ده ماه طی کرد.

با اينهمه اين هنوز آغاز کار است. اينکه توده‌های کارگر اشتراک مشقات و منافع خويش و همبستگی‌شان را بمثابه يک طبقه در تقابل با تمام طبقات ديگر حس کنند، و برای مؤثر کردن و بيان اين احساس ابزار سياسی مرسوم در هر کشور آزادی را بکار اندازند، فقط اولين گام است. گام بعدی يافتن يک علاج مشترک برای اين دردهای مشترک و درج آن در برنامه حزب جديد کارگر است. و اين گام - مهمترين و دشوارترين گام در جنبش - هنوز بايد در آمريکا برداشته شود.

يک حزب جديد بايد يک برنامه متمايز اثباتی داشته باشد. برنامه‌ای که جزئيات آن ميتواند با تغيير شرايط و با تکامل خود حزب تغيير کند، اما با اينهمه برنامه‌ای است که در هر زمان حزب روی آن توافق دارد. مادام که چنين برنامه‌ای تهيه نشده يا در شکل ابتدايی‌اش وجود داشته باشد حزب جديد هم موجوديتی ابتدايی خواهد داشت. چنين حزبی ميتواند حزبی محلی باشد تا سراسری، بالقوه حزب باشد تا در واقعيت.

اين برنامه، شکل اوليه آن هر چه باشد، ميبايست در جهتی که از پيش ميتوان تعيين کرد تکامل يابد. عواملی که باعث پيدايش شکافی عميق بين طبقه کارگر و طبقه سرمايه‌دار شده‌اند، چه در آمريکا و چه در اروپا يکی هستند. ابزارهای پر کردن اين شکاف نيز به همين ترتيب در همه جا يکی است. در نتيجه برنامه پرولتاريای آمريکا در دراز مدت، در رابطه با هدف نهايی که بايد کسب شود، بايد با برنامه‌ای که بعد از شصت سال جدال و مباحثه مورد پذيرش توده‌های وسيع پرولتاريای رزمنده اروپا واقع شده است انطباق يابد. اين برنامه بعنوان هدف نهايی تصرف قدرت سياسی توسط طبقه کارگر بمنظور عملی کردن تصاحب مستقيم تمام ابزار توليد - زمين، راههای آهن، معادن، ماشين‌آلات و غيره - توسط کل جامعه و استفاده مشترک از آنها توسط عموم و برای بهره‌مندی عامه را اعلام خواهد کرد.

اما اگر حزب جديد آمريکا، به اعتبار واقعيت ساخته شدنش، خيال تصرف قدرت سياسی را، مثل همه احزاب در همه جا، دارد در عين حال بايد گفت که تا کسب يکپارچگی در مورد اينکه با قدرت بدست آمده چه بايد کرد بسيار فاصله دارد. در نيويورک و ساير شهرهای بزرگ شرق، طبقه کارگر خود را به شکل اتحاديه‌های صنفی سازماندهی کرده و در هر شهر مراکز پرقدرت "اتحاديه مرکزی کار" را بوجود آورده است. در ماه نوامبر گذشته اتحاديه مرکزی کار در نيويورک هنری جورج (Henry George) را بعنوان پرچمدار خود برگزيد و در نتيجه برنامه موقت انتخاباتی آن عمدتا مُلهَم از اصول عقايد وی است. در شهرهای بزرگ شمال غربی، مبارزه انتخاباتی بر مبنای يک برنامه کارگری تقريبا نامشخص انجام گرفت که تأثير تئوريهای هنری جورج در آن، اگر نگوييم هيچ، لااقل بسختی مشهود بود. و بموازات آنکه در اين مراکز بزرگ صنعتی و پرجمعيت جنبش نوين طبقاتی يک شکل سياسی بخود ميگرفت، ما در سراسر کشور شاهد دو سازمان کارگری وسيعا گسترش‌يافته هستيم: شواليه‌های کار (Knights of Labor) و حزب کار سوسياليست (Socialist Labor Party)، که از اين دو تنها اين جريان دومی برنامه‌ای منطبق با نظرات مدرن اروپايی، که در بالا ذکرشان رفت، داراست. بدون ترديد نيويورک مهمترين شهر در کشور است، اما نيويورک پاريس نيست و ايالات متحده هم فرانسه نيست. و به نظر من چنين ميرسد که برنامه هنری جورج در شکل کنونيش برای پی‌ريزی يک جنبش فراتر از سطح محلی، و يا حتی برای يک دوره کوتاه گذرا در جنبش عمومی، بسيار محدود است. برای هنری جورج، سلب مالکيت زمين از توده‌های مردم مسبب اصلی و عام تجزيه مردم به ثروتمند و فقير است. اما اين از نظر تاريخی کاملا درست نيست. در جوامع کلاسيک عهد عتيق يا آسيايی، شکل مسلط ستمگری طبقاتی برده‌داری، يعنی تصاحب خود توده‌ها تا سلب مالکيت زمين از آنها بود. هنگامی که در دوره زوال جمهوری رُم، دهقانان آزاد ايتاليايی از مزارعشان خلع يد شدند، به طبقه‌ای از "بينوايان سفيد" تبديل گرديدند، که در دولتهای برده‌داری جنوبی اتحاديه آمريکا قبل از سال ١٨٦١ نيز وجود داشت. دنيای کهن ميان دو طبقه ناتوان از رهايی خويش، يعنی بردگان و بينوايان سفيد در هم شکست. در قرون وسطی نيز نه سلب مالکيت توده‌های مردم از زمين، بلکه برعکس الحاق آنان به زمين بود که مبنای ستم فئودالی قرار گرفت. دهقانان مزرعه خود را داشت، اما بعنوان سِرف و يا رعيت بدان وابسته بود و محکوم بود که به مالک زمين از کار و يا محصول خود سهميه بپردازد. تنها پس از آغاز عصر جديد، در حدود اواخر قرن پانزدهم بود که سلب مالکيت وسيع از دهقانان طبقه جديد کارگران مزدی را بنيان نهاد که مايملکی بجز نيروی کارشان ندارند و فقط با فروش اين نيروی کار به ديگران است که ميتوانند به حياتشان ادامه دهند. اما اگر سلب مالکيت از زمين اين طبقه را بوجود آورد، اين توسعه توليد سرمايه‌داری، صنعت و کشاورزی مدرن در سطح وسيع بود که آن را بازتوليد کرد و گسترش بخشيد و به آن هيأت يک طبقه متمايز، با منافع و رسالت تاريخی متمايز داد. تمام اينها مفصلا توسط مارکس تشريح شده است (سرمايه، جلد اول، فصل هشتم: انباشت باصطلاح اوليه). بنا به نظر مارکس، منشاء تضاد طبقاتی معاصر و فرودستی امروزين طبقه کارگر در سلب مالکيت وی از تمام وسايل توليد است که زمين هم طبيعتا در زمره اين وسايل توليد ميباشد.

از آنجا که هنری جورج انحصار زمين را منشاء منحصر بفرد فقر و بدبختی ميشناسد، طبيعی است که راه علاج را نيز در بازپس گرفتن زمين توسط کل جامعه بيابد. حال، سوسياليستهای مکتب مارکس نيز خواستار تصاحب زمين، و علاوه بر آن تمام ديگر وسائل توليد توسط جامعه هستند. اما حتی اگر اين مسأله را مسکوت بگذاريم، باز هم هنوز يک اختلاف باقی ميماند. با زمين چه بايد کرد؟ سوسياليستهای امروز تا آنجا که مارکس آنها را نمايندگی ميکند، خواهان آنند که زمين به تصرف جمعی درآيد و برای استفاده عامه بطور جمعی روی آن کار شود، و عين همين اقدام در مورد تمام وسايل توليد اجتماعی ديگر مانند معادن، راههای آهن، کارخانه‌ها و غيره هم بعمل آيد. هنری جورج به اين اکتفا ميکند که پس از آنکه توزيع زمين تحت قواعد منظم درآمد و اجاره زمين، بجای آنکه مثل امروز به تملک خصوصی درآيد، در اختيار جامعه قرار گرفت، زمين مثل امروز به افراد اجاره داده شود. مطالبه سوسياليستها يک انقلاب کامل در کل نظام توليد اجتماعی را در بر ميگيرد. مطالبه هنری جورج، برعکس، شيوه توليد اجتماعی معاصر را دست نخورده باقی ميگذارد و در حقيقت از سالها قبل خواسته افراطی‌ترين جناح اقتصاددانان ريکاردويی بوده است. آنها نيز مصادره اجاره زمين توسط دولت را مطالبه ميکردند.

طبيعتا اين فرضی نادرست خواهد بود که هنری جورج يک بار و برای هميشه حرفش را زده است. اما من موظفم تئوری او را همانطور که هست بررسی کنم.

دومين بخش بزرگ جنبش کارگران آمريکا را شواليه‌های کار تشکيل ميدهند. و بنظر ميرسد که آنها بيش ار هر بخش ديگری خصلت‌نمای وضعيت کنونی جنبش باشند، همچنانکه بيشک تا اينجا قدرتمندترين‌شان هم هستند. انجمن عظيمی که با "مجامع" بيشمارش در اقصی نقاط کشور گسترش يافته، تمام سايه روشن‌های نظرات فردی و محلی طبقه کارگر را نمايندگی کرده همگی را زير چتر برنامه‌ای به همان نسبت ناروشن متحد مينمايد. همبستگی اين گرايشات بيش از آنکه محصول مرامنامه غيرعملی آنها باشد حاصل اين احساس غريزی است که نفس بهم پيوستگی آنها در راه آرمانهای مشترکشان آنان را به نيرويی عظيم در کشور تبديل ميکند. يک (پديده) متناقض اصيل آمريکايی که مدرنترين گرايشها را با ماسکهای قرون وسطايی ميپوشاند و دمکراتيک‌ترين و حتی سرکش‌ترين روحيات را پشت يک استبداد ظاهری اما در واقعيت فاقد قدرت پنهان ميکند. چنين است تصويری که شواليه‌های کار از خود به يک ناظر اروپايی ميدهد. اما اگر اجازه ندهيم اين عجايب ظاهری مانع شوند، ميتوان در اين تجمع وسيع کارگری يک توده عظيم انرژی بالقوه را ديد که به آهستگی اما مطمئنا دارد به نيرويی زنده تحول مييابد. شواليه‌های کار نخستين تشکيلات کشوری هستند که توسط کل طبقه کارگر آمريکا بوجود آمده است. منشاء و تاريخچه اينان، ضعفها و کجروی‌های کوچکشان، برنامه و مرامنامه‌شان هر چه که باشد آنها وجود دارند و عملا حاصل (فعاليت) کل طبقه کارگران مزدی آمريکا هستند. اين تشکل تنها پيوند کشوری است که آنها را با هم نگهميدارد، قدرتشان را به خود و دشمنانشان نشان ميدهد و آنها را با اميد غرورآميز پيروزيهای آينده سرشار ميکند. درست نيست که گفته شود شواليه‌های کار قابليت تکامل ندارند. آنها بدون وقفه يک روند کامل تحول و تکامل را طی ميکنند. يک توده موّاج و در حال تخمير از مواد بيشکل که در پی يافتن شکل و هيأتی متناسب با طبيعت ذاتی‌شان هستند. اين شکل به همان حتميّتی که تکامل تاريخی، مثل تکامل طبيعی، قوانين درونی خود را دارد، يافت خواهد شد. اينکه شواليه‌های کار در آن موقع نام فعلی خود را حفظ خواهند کرد يا نه اهميتی ندارد. اما برای يک ناظر خارجی روشن است که اين تشکيلات ماده خامی است که آينده جنبش طبقه کارگر آمريکا، و به همراهش آينده کل جامعه آمريکا، از درونش شکل خواهد گرفت.

سومين بخش (از جنبش طبقه کارگر آمريکا) حزب کار سوسياليست است. اين بخش فقط اسما حزب است، چرا که تاکنون در هيچ نقطه آمريکا واقعا نتوانسته است بمثابه يک حزب سياسی عرض اندام کند. بعلاوه اين حزب به درجه‌ای غريبه مينمايد، زيرا تا همين اواخر تقريبا منحصرا از مهاجرين آلمانی تشکيل ميشد که تنها به زبان خودشان تکلّم ميکنند و اغلب آشنايی کمی با زبان رايج کشور دارند. اما اگر اين حزب ريشه خارجی دارد، در عين حال به تجربه‌ای که طی سالهای طولانی مبارزه طبقاتی در اروپا بدست آمده و دانش شرايط عمومی رهايی طبقه کارگر مسلح است، تجربه و دانشی بسيار بالاتر از آنچه تاکنون کارگران آمريکايی کسب کرده‌اند. اين فرصت مناسبی برای پرولترهای آمريکاست که از طريق اين (حزب) ميتوانند دستآوردهای فکری و معنوی چهل سال مبارزه رفقای طبقاتی اروپايی خود را کسب کرده و از آنها برای تسريع پيروزی خود استفاده نمايند. چه، همانطور که پيشتر گفتم، در اين امر ترديدی نميتوان داشت که برنامه نهايی پرولتاريای آمريکا بايد در اساس مشابه برنامه پذيرفته شده از جانب تمام پرولتاريای مبارز اروپا باشد و چنين نيز خواهد شد. برنامه‌ای مانند حزب کار سوسياليست آلمانی-آمريکايی. اين حزب، در اين حد، وظيفه ايفای نقشی بسيار مهم را در جنبش دارد. اما آنها برای انجام چنين کارهايی ميبايست ظاهر غريبه خود را تا آخرين بقايايش بدور افکنند. آنها بايد تمام و کمال آمريکايی بشوند. آنها نميتوانند انتظار داشته باشند که آمريکايی‌ها به سراغشان بيايند. اين اقليت مهاجر است که بايد بطرف آمريکايی‌ها، يعنی اکثريت عظيم و اهالی کشور، برود. و برای اين کار آنها، بيش از هر چيز، بايد زبان انگليسی بياموزند.

پروسه ترکيب اين عناصر مختلف توده عظيم در حال جنبش - عناصری که در حقيقت با هم سازگار نيستند ولی بخاطر نقطه حرکتهای مختلفشان از هم بيگانه‌اند - چندی طول خواهد کشيد و بدون مقداری اصطکاک، آنچنانکه اکنون نيز در نقاط مختلف شاهدش هستيم، سپری نخواهد شد. فی‌المثل، شواليه‌های کار اينجا و آنجا در شهرهای شرقی درگير منازعه‌ای محلی با اتحاديه‌های صنفی سازمانيافته نيستند. ولی اين اينگونه اصطکاک حتی در بين خود شواليه‌های کار، که ميانشان به هيچ وجه صلح و هماهنگی حاکم نيست، نيز وجود دارد. اينها نشانه‌های زوال نيستند تا مايه شادمانی سرمايه‌داران بشوند. اين چيزها فقط نشانه‌هايی دال بر اين هستند که صفوف بيشمار کارگران، که برای نخستين بار در مسيری مشترک به حرکت درآمده‌اند، هنوز بيان مناسب برای منافع مشترکشان، مناسبترين اشکال سازمانی برای مبارزه و نيز انضباط لازم برای کسب پيروزی را نيافته‌اند. اينها تا اينجا فقط نخستين سربازگيريهای توده‌ای برای جنگ بزرگ انقلابی هستند اين سربازانی که بطور محلی و مستقل از يکديگر برخاسته و مسلح شده‌اند همگی دارند برای ساختن يک ارتش واحد بهم نزديک ميشوند، بدون آنکه هنوز آرايشی منظم و نقشه‌ای مشترک برای نبرد داشته باشند. واحدهايی که به سمت نقطه‌ای واحد در حرکت هستند هنوز اينجا و آنجا با همديگر برخورد ميکنند، سردرگمی، مجادلات خشماگين و حتی تهديد به برخوردهای جدی ميانشان بوجود ميآيد. اما سرانجام اشتراک در هدف نهايی بر تمام مشکلات کوچک غلبه خواهد کرد. طولی نخواهد کشيد که اين گردانهای پرهياهو و متفرق در صفوف طولانی آرايش جنگی بخود بگيرند. آنها زير درخشش سلاحهايشان با سکوتی رعب‌آور، درگير در نبردهای جسورانه در جلوی جبهه و بهره‌مند از يک ارتش ذخيره بی تزلزل در پشت جبهه، در مقابل دشمن صف‌آرايی بسيار منظمی خواهند کرد.

دستيابی به چنين نتيجه‌ای، اتحاد اين پيکره‌های متعدد مستقل در يک ارتش سراسری کارگری واحد تحت يک برنامه موقت - در صورتی که برنامه‌ای حقيقتا متعلق به طبقه کارگر باشد کمبودهايش اهميت نخواهد داشت - اين است گام بزرگ بعدی که بايد در آمريکا برداشته شود. حزب کار سوسياليست ميتواند برای تحقق اين امر و برای آنکه برنامه مناسب اهداف بشود سهم بزرگی ادا کند، اما فقط بشرطی که با روشهای سوسياليستهای اروپايی، وقتی آنها اقليت کوچکی از طبقه کارگر را تشکيل ميدادند، فعاليت نمايد. اين شيوه فعاليت برای اولين بار در سال ١٨٤٧، در "مانيفست کمونيست" چنين بيان شد:

«کمونيست‌ها - اين اسمی بود که در آن موقع بر خودمان گذاشتيم و امروز نيز کنار گذاشتن آن را لازم نميدانيم - کمونيستها حزب خاصی در تقابل با ساير احزاب طبقه کارگر نميسازند.

آنها هيچگونه منافعی، که از منافع کل طبقه کارگر جدا باشد، ندارند.

آنها هيچ اصول فرقه‌ای مختص به خودشان را را بميان نميآورند که بخواهند جنبش پرولتری را در چهارچوب آن اصول بگنجانند.

فرق کمونيستها با ديگر احزاب طبقه کارگر در اين است که از طرفی، کمونيستها در مبارزات پرولترهای ملل گوناگون، مصالح مشترک همه پرولتاريا را صرفنظر از منافع ملی‌شان، در مد نظر ميگيرند و از آن دفاع ميکنند، و از طرف ديگر در مراحل گوناگونی که مبارزه پرولتاريا عليه طبقه سرمايه‌دار طی ميکند، آنان هميشه و همه جا نمايندگان منافع کل جنبش هستند.

بنابراين کمونيستها از يکسو عملا پيشروترين و با عزم‌ترين بخش احزاب طبقه کارگر همه کشورها هستند، بخشی که هميشه ديگران را به پيش ميراند. (و از سوی ديگر) از نظر تئوريک، مزيت کمونيستها نسبت به توده عظيم پرولتاريا در اين است که آنان به روشنی مسير حرکت، شرايط و نتايج نهايی عمومی جنبش پرولتاريايی را درک ميکنند.

از اينرو، کمونيستها برای کسب خواسته‌های بلاواسطه و متحقق کردن منافع فوری طبقه کارگر ميجنگند، اما در عين حال آنها در جنبش کنونی، آينده آن را نيز نمايندگی و حراست ميکنند.»